Hallo en welkom bij de tweede aflevering van ‘Waar zijn we mee bezig’. In deze podcast praat ik over uitdrukkingen en hoe die passen bij dingen waar Vlamingen nu over nadenken. Vorige aflevering ging het over ‘Met een baksteen in de maag geboren worden. Vandaag gaan we het hebben over ‘Vele kleintjes maken een groot’ en hoe het motto ‘Eendracht maakt macht’ daarbij past.
Omdat we in België net twee grote geldinzamelingsacties hebben gehad voor het goede doel – Namelijk, ‘De Warmste Week’ in Vlaanderen en ‘Viva For Life’ in Wallonië - wil ik het hebben over het spreekwoord 'Vele kleintjes maken een groot'. Dit betekent dat als veel mensen iets kleins bijdragen, dit samen een groot resultaat kan hebben.
Dit idee van 'vele kleintjes maken een groot' vinden we terug in veel talen. Zo zeggen ze in het Engels ‘Many drops make an ocean’ en in het Frans ‘Les petits ruisseaux font les grandes rivière’. In het Spaans zou het ongeveer klinken als ‘Muchos pocos hacen un mucho’. Dit spreekwoord is duidelijk op zichzelf en veel mensen kennen het al. Dus ik ga er niet veel meer aan toevoegen. Waar ik wel meer informatie over wil geven is ‘Eendracht maakt macht’. Officieel is dit een slogan, maar mensen gebruiken het vaak in gewone gesprekken. We zeggen dan ook dat het als een spreekwoord gebruikt wordt 'in de volksmond'. ‘Eendracht maakt macht’ betekent dat als we samenwerken, we samen veel kunnen bereiken. We zeggen ook: ‘Samen staan we sterk’
"‘Eendracht maakt macht’ is een bekende zin in België. Deze zin is heel oud en komt oorspronkelijk uit de Romeinse tijd. Maar in België werd het pas echt belangrijk in de 16e eeuw. Toen was België samen met Nederland onder de macht van Spanje. Onder de Spaanse heerschappij. De mensen moesten samenwerken om sterk te zijn. ‘Eendracht maakt macht’ werd een symbool voor onze strijd voor vrijheid.
In 1830, toen België zelfstandig werd van Nederland, kozen we 'Eendracht maakt macht' als ons motto. Het stond eerst in het Frans op ons wapenschild, en later ook in het Nederlands en in het Duits. ‘Eendracht maakt macht’ vertegenwoordigde het ideaalbeeld van België als een land van diverse provincies, culturen en talen, waar eenheid en samenwerking essentieel waren.
En dat was het voor de korte geschiedenisles.
Ik was over ‘Eendracht maakt macht’ en ‘vele kleintjes maken een groot’ begonnen door ‘De Warmste Week’ en ‘Viva For Life’.
‘De Warmste Week’ en ‘Viva for Life’ zijn twee belangrijke liefdadigheidsevenementen in België. Ze vinden allebei plaats rond Kerstmis en ze proberen allebei om zoveel mogelijk geld in te zamelen, dat wil zeggen geld bij elkaar te krijgen, voor goede doelen. Deze goede doelen helpen allerlei mensen en organisaties die problemen in de samenleving aanpakken. Beide evenementen krijgen veel aandacht in de media, en dat helpt hen om succesvol te zijn.
De Warmste Week in Vlaanderen is een groot evenement. Het begon met een idee van een Nederlands radioprogramma. Dit evenement is door de jaren heen veel veranderd. De belangrijkste verandering was in 2013. Tot dan werd al het geld aan één doel gegeven. Maar sinds 2013 kunnen mensen zelf kiezen aan welk goed doel ze willen doneren. Dit heeft geholpen om meer geld in te zamelen. In 2019 werd er een recordbedrag van 17,5 miljoen euro opgehaald. Daarna kwam Covid-19 en was de economie minder stabiel en dat merkte je aan de donaties. Ook in het optimistischere 2023 kwamen ze niet in de buurt van het recordbedrag.
De kracht van deze evenementen ligt niet alleen in de ingezamelde bedragen, maar ook in hoe ze mensen samenbrengen en een gevoel van gemeenschap creëren. Van kleine bijdragen, zoals het aanvragen van een liedje, tot grotere donaties door de verkoop van koekjes, of je laten sponsoren om een marathon te lopen of gewoon door anoniem een heel grote cheque uit te schrijven, elke actie draagt bij aan het grotere geheel. Dit resoneert sterk met de spreekwoorden ‘Vele kleintjes maken een groot’ en ‘Eendracht maakt macht’, waarbij de gezamenlijke inspanningen van velen leiden tot een groter resultaat.
Er zijn natuurlijk nog andere grote acties dan Viva for Life en de Warmste Week. Ik heb deze twee besproken omdat er veel informatie over te vinden is dankzij al die media-aandacht. Maar wat bij deze acties gebeurt geeft ook een beeld van wat er met de andere acties gebeurt.
Laten we eens kijken hoe filantropie in België door de jaren heen is geëvolueerd.
We beginnen in het jaar 2004, want tot 2004 stonden Belgen heel wantrouwig tegenover liefdadigheidsacties. Wantrouwig tegenover iets staan betekent dat je iets niet vertrouwt. Je bent er niet zeker van of alles wel is zoals het lijkt. Belgen vonden liefdadigheid en ontwikkelingshulp een taak van de overheid en ze waren niet zeker of hun geld echt ging naar de mensen die het nodig hadden. Belgen waren ook bang om hun geld ooit, in de toekomst, zelf nodig te hebben. Dit komt omdat ze niet veel vertrouwen hadden en nog steeds niet hebben in de overheid. Waarom ze zo weinig vertrouwen hebben, is een heel lang verhaal. Voor nu is het vooral belangrijk om te weten dat dit gevoel er is.
Maar wat veranderde er dan in 2004? Je herinnert je het misschien nog, maar in 2004 was er een grote tsunami, die heel veel schade veroorzaakte. Het was een van de ergste natuurrampen die we kennen. Veel landen deden acties om geld in te zamelen voor de slachtoffers. Ook in België waren er zulke acties. Hier werd 48,51 miljoen euro opgehaald. Dit was en is voor ons nog steeds een record! Verschillende humanitaire organisaties werkten samen om dit te doen. Door samen te werken, een goede campagne te voeren en door iedereen die een beetje geld gaf, werd de actie een succes. Dit was ook zo in veel andere landen, wat laat zien dat ‘Eendracht maakt Macht’ en ‘Vele kleintjes maken een groot’ universele waarheden zijn.
Sindsdien zien we een toenemende bereidheid onder Belgen om bij te dragen aan goede doelen. Vooral in de leeftijdscategorie 18jarigen – 45jarigen geloven meer mensen in het maatschappelijk belang van goede doelen.
Toch was niet elk jaar beter dan het vorige. Het ging niet steeds in stijgende lijn. In de jaren die volgden zien we vooral veel schommelingen in het geefgedrag van de Belgen. De impact van economische en sociale factoren is groot. Zo zie je een duidelijke daling tijdens de economische crisis van 2008. Je zou net als ik dacht, kunnen denken dat dat heel logisch is, maar in onze buurlanden merkten ze dat effect niet, of toch veel minder.
Een ander belangrijk punt is dat in België mensen willen weten waar het gedoneerde geld naartoe gaat. Ze willen zeker weten dat hun geld echt helpt. Daarom vragen ze om duidelijke informatie en transparantie over wat er met het gedoneerde geld gebeurt bij de goede doelen. Dat niet elke actie en elke organisatie dat even goed deed, is ook een verklaring voor de schommelingen in het geefgedrag.
Goed. Daarmee heb ik besproken hoe de bedragen die aan het goede doel worden gestort, evolueerden sinds de Tsunami en dat externe factoren een grote impact hebben op het geefgedrag van de Belgen.
Wat ook interessant is, is dat de aard van de goede doelen die de Belgen steunen, door de jaren heen is veranderd. In het begin lag de focus vooral op grote, internationale crisissen zoals aardbevingen of hongersnood ver weg. Maar geleidelijk aan zien we een verschuiving naar meer lokale en herkenbare initiatieven. Belgen vinden het fijn om te helpen waar ze het resultaat kunnen zien. Dit zien we ook bij evenementen zoals ‘De Warmste Week’. Sinds 2013 mogen mensen zelf kiezen welk goed doel ze willen helpen. Dit heeft ervoor gezorgd dat meer mensen aan lokale projecten geven. Dit betekent ook dat veel donaties van Belgen niet altijd in cijfers worden getoond. Soms geven mensen geld aan kleine acties van bijvoorbeeld scholen of clubs. Voor kleine organisaties is het niet verplicht om aan de overheid door te geven hoeveel geld ze hebben ingezameld. Stel, je koopt iets te eten of te drinken om een bepaalde groep te steunen, zoals een jeugdbeweging of een dierenasiel. Dit tellen ze niet mee als een donatie voor een goed doel.
Samengevat kunnen we zeggen dat de manier waarop Belgen geven aan het goede doel veranderd is. Het is diverser geworden.
We hebben wel al veel vorderingen gemaakt, maar als we naar Nederland kijken, is er nog veel werk. Vorderingen maken betekent dat we stappen vooruit zetten of dat we verbeteren. In 2004 gaf Nederland 208 miljoen euro voor de tsunami. Nederland is dan wel groter dan België, maar het is niet vier keer zo groot als België. Wij Belgen zijn soms nog twijfelachtig over het geven aan goede doelen.
Evenementen zoals de Warmste Week zijn wel positief, maar we moeten ook kritische meningen niet negeren of vergeten.
Eén zorg is dat de steun niet altijd eerlijk verdeeld wordt. Bij evenementen zoals de Warmste Week krijgen de bekendste, de aantrekkelijkste doelen vaak de meeste aandacht. Kleinere en minder bekende initiatieven worden soms over het hoofd gezien en kunnen geen geld meer inzamelen.
Dan is er de kwestie van de duurzaamheid van de impact. Blijft het geld een positieve impact hebben, of verandert het niets aan het echte probleem? Het is belangrijk om na te denken over hoe de ingezamelde geldbedragen bijdragen aan langetermijnoplossingen. Langetermijnoplossingen zijn oplossingen die vele jaren helpen.
Soms is er een probleem met hoe commercieel deze evenementen zijn. Ze kunnen soms te veel gericht zijn op plezier en entertainment. Dit kan ons afleiden van hoe serieus en complex de problemen zijn waar we geld voor inzamelen. Het is goed dat mensen zich goed voelen tijdens deze evenementen, dan geven ze ook meer, maar we mogen niet vergeten waar het echt om gaat: de moeilijke problemen oplossen.
Nog een probleem is donatiemoeheid. Donatiemoeheid betekent dat mensen moe worden van het geven aan goede doelen. Er zijn zoveel acties voor goede doelen dat mensen soms niet meer weten wat ze moeten doen. Zeker tijdens de kerstperiode. Dit kan ervoor zorgen dat ze minder willen of kunnen geven.
Verder is er de vraag of deze evenementen er misschien voor zorgen dat we vergeten dat de overheid ook moet helpen met grote problemen in de samenleving. Opnieuw, liefdadigheid is goed, maar we hebben ook veranderingen nodig die blijven. Het is aan de overheid om dingen te doen die de problemen echt oplossen. Het is hun taak om voor structurele oplossingen te zorgen.
Ten slotte is er kritiek op de manier waarop sommige goede doelen geld vragen. Ze gebruiken soms verhalen of foto's die ons heel verdrietig maken en ze proberen onze emoties te beïnvloeden. Zo tonen ze bijvoorbeeld foto's van erg zieke of hongerige kinderen. Dit heet 'emotionele manipulatie'. Sommige mensen vinden dat dit nodig is om de aandacht te krijgen. Maar anderen vinden dit onethisch en weigeren hierdoor om geld te geven aan deze doelen. Zij vinden dat goede doelen beter eerlijke en duidelijke informatie kunnen geven.
Dus, hoewel het goed is dat we zien wat er positief is aan evenementen zoals ‘De Warmste Week’, is het ook belangrijk om kritisch te blijven denken. We luisteren best ook naar mensen die kritiek hebben op deze evenementen. Dit alles helpt ons om de geefcultuur in België beter te begrijpen.
En zo komen we aan het einde van deze aflevering van 'Waar zijn we mee bezig'. We denken verder na over wat we vandaag hebben geleerd. We hebben gepraat over de spreekwoorden 'Vele kleintjes maken een groot' en 'Eendracht maakt macht'. Deze spreekwoorden zijn niet alleen belangrijk in onze taal, maar ook in hoe we in België denken over helpen en geven. We hebben gezien dat deze spreekwoorden al lang bestaan en dat ze ook vandaag nog belangrijk zijn. Bijvoorbeeld bij evenementen zoals De Warmste Week. Daar zien we dat samenwerken en kleine dingen doen, veel verschil kan maken.
We hebben gesproken over hoe het geven aan goede doelen in België veranderd is. We geven nu op verschillende manieren en aan verschillende grote en kleine organisaties. We hebben ook gepraat over kritiek op grote acties voor het goede doel. Het is belangrijk dat we een balans vinden. We moeten blij zijn met wat we samen doen, maar we moeten ook zorgen dat onze hulp echt helpt op lange termijn
"Deze aflevering zet ons aan het denken over onze rol in de samenleving. Hoe kunnen we helpen? Hoe zorgen we dat onze hulp niet alleen nu helpt, maar ook in de toekomst? Denk hier eens over na. En terwijl je dat doet wil je misschien een liedje opzetten. Vandaag raad ik 'Iedereen is van de Wereld' van 'The Scene' aan.
Ik wil nog even benadrukken dat er veel elementen rond België en liefdadigheid zijn en zelfs een heel stuk geschiedenis van ‘Eendracht maakt macht’, die niet aan bod zijn gekomen in deze podcast. Wil je erover verderlezen kan je beginnen met de artikels die ik als bronnen heb gebruikt. De links staan in de show notes.
Dan rest mij enkel nog jullie te bedanken voor het luisteren naar 'Waar zijn we mee bezig'. Ik hoop dat ik heb kunnen aantonen hoe belangrijk het is als we samenwerken en hoe elke kleine hulp telt. Blijf nadenken, blijf kritisch en blijf ook betrokken bij wat er om je heen gebeurt. En vergeet je niet te abonneren op ‘Waar zijn we mee bezig’. Zo mis je geen enkele aflevering. Tot de volgende!