Hallo en welkom bij de nieuwe aflevering van 'Waar zijn we mee bezig'. In de vorige aflevering hebben we gesproken over de boerenprotesten en hebben we gekeken naar enkele typische spreekwoorden over het platteland. Vandaag gaan we praten over het spreekwoord “Zoals het klokje thuis tikt, tikt het nergens” en hoe we dit in verband kunnen brengen met onze liefde voor frietjes. Een bekende komiek, Xander De Rijcke, heeft ooit een stuk comedy van 20 minuten gedaan dat helemaal over frietjes ging. Toen dacht ik bij mezelf: 'Wie kan er nu zo lang over frietjes praten?' Wel, vandaag ben ik zelf die persoon. Laten we dus maar beginnen.
En beginnen, dat gaan we doen met het bespreken van het spreekwoord "zoals het klokje thuis tikt, tikt het nergens". Dit betekent eigenlijk hetzelfde als "nergens zo goed als thuis". Ook al reis je veel, het is altijd prettig om weer terug te zijn in je eigen oude, vertrouwde omgeving. Deze omgeving kan zowel je eigen huis zijn als de mensen om je heen.
In andere talen hebben ze vergelijkbare spreekwoorden, wat laat zien dat dit een gevoel is dat veel mensen delen. In het Engels zeggen ze "There’s no place like home", in het Duits: "Ost, West, Zu Hause best" en in het Frans: "on n’ est jamais si bien que chez soi". Het Nederlandse spreekwoord "Zoals het klokje thuis tikt, tikt het nergens" komt uit een oud toneelstuk genaamd Ghetto van de Nederlandse toneelschrijver Herman Heijermans. In dit toneelstuk zegt een personage: "Kom je bij Christenen en is ’t vrijdagavond, dan verlang je naar je soepje en je pudding en naar de kast en naar de lamp en naar de klok. Zoals het klokje thuis tikt, tikt ze nergens, hoor!" Dit personage is een joods personage en de zin laat zien hoe joodse mensen de simpele momenten van thuis missen wanneer ze in een niet-joodse omgeving, zoals Nederland, zijn.
Hoe passen we nu dit spreekwoord, dat afkomstig is uit een Nederlands toneelstuk over joden in Nederland en dat gaat over thuis en familie, dan toe op de Belgische frietcultuur?
Belgen zijn ervan overtuigd, dat betekent dat ze sterk geloven, dat frieten nergens beter zijn dan in België. Nergens beter dan thuis. Het is heel normaal voor mensen om na een vakantie, wanneer ze geen zin hebben om te koken, frieten te halen bij de frituur. Frieten maken deel uit van dat gevoel van thuiskomen.
Ongeveer 60% van de Belgen gaat wekelijks naar de frituur. De favoriete dag hiervoor is vrijdag. Op vrijdagavond, aan het einde van de werkweek en het begin van het weekend, is het halen van frieten voor velen een traditie die iets feestelijks met zich meebrengt, waardoor het ideaal is om het weekend mee te beginnen.
We weten eigenlijk niet precies waar en wanneer frieten zijn uitgevonden, maar het moet ergens in de 17e eeuw zijn begonnen met het frituren van dikke aardappelschijfjes. Schijfjes zijn platte rondjes. Pas in de 19e eeuw, begonnen we de frieten in dunne reepjes te snijden, de vorm zoals we ze nu kennen. Frieten werden al snel een populair gerecht en werden gegeten bij speciale gelegenheden, zoals op de kermis of na een bezoek aan het theater. Ze werden op straat gegeten en waren voor iedereen. Naast bier en chocolade zijn frieten het product bij uitstek waar we het meest trots op zijn. ‘Bij uitstek’ gebruiken we als iets het ultieme voorbeeld is van iets anders. Frieten zijn zelfs nationaal erkend als cultureel erfgoed. Maar wat vindt de rest van de wereld hiervan? Unesco Werelderfgoed heeft België geadviseerd om dit gerecht naar voren te schuiven, kandidaat te stellen voor erkenning, maar wat houdt dat precies in?
Misschien heb je al gehoord van bepaalde plaatsen die door Unesco zijn erkend als belangrijk erfgoed, zoals monumenten en locaties. Maar wist je dat sinds 2010 ook voedsel en dranken kunnen worden erkend voor deze titel? Unesco kijkt niet alleen naar het voedsel zelf, maar ook naar de hele traditie eromheen.
Als ik naar de lijst met erkende producten kijk, merk ik dat Unesco vijf belangrijke criteria heeft:
1) De bereidingswijze en de vaardigheden die daarvoor nodig zijn
2) Culturele en sociale betekenis
3) Religieuze en rituele praktijken
4) Historische betekenis en erfgoedoverdracht
5) Regionale verscheidenheid
Voor zowel Belgisch bier als voor de pizza Napoletana, die allebei op de Unesco-lijst staan, zien we dat deze producten vier van de vijf criteria kunnen afvinken. Enkel ‘religieuze en rituele praktijken’ is niet van toepassing op deze twee producten.
We gaan onderzoeken of frieten ook kunnen worden erkend als UNESCO Werelderfgoed als we deze criteria toepassen op de frietcultuur. Ook bij frieten kunnen we vaststellen dat er geen religieuze of rituele praktijken aan verbonden zijn.
Hoe zit het met het punt van de bereidingswijze en de vaardigheden die daarvoor nodig zijn?
Het maken van pizza en van Belgisch bier is best ingewikkeld. Om Belgisch bier te maken, heb je speciale technieken nodig. Mensen die bier maken, moeten veel weten en goed zijn in hun vak. Deze kennis hebben ze al heel lang, en ze geven het door aan de volgende generatie. In België maken brouwers hun bier vaak op de traditionele manier, met bijzondere ingrediënten. Daardoor zijn er veel verschillende en echte Belgische bieren.
Het maken van de echte Pizza Napoletana gebeurt ook op een speciale manier. Mensen die deze pizza maken, gebruiken bijzondere technieken en moeten heel goed kunnen koken. Deze manier van doen, leren ze van hun ouders en grootouders. Het wordt dus doorgegeven van generatie op generatie. Het deeg goed kneden, speciale ingrediënten gebruiken en de pizza bakken in een oven met houtvuur en veel hitte is belangrijk. Dankzij deze kennis blijft de pizza zoals hij echt hoort te zijn.
Het maken van Belgische frieten is ook een bijzondere kunst. Mensen hebben door de tijd heen geleerd hoe je dit het beste doet, en ze geven deze kennis door aan anderen. Het begint allemaal met het kiezen van de juiste soort aardappel, zoals de Bintje. Deze aardappel is heel geschikt voor frieten omdat hij lekker smaakt en een goede structuur heeft. Daarna schil je de aardappelen heel zorgvuldig en snijd je ze in rechte stukjes. Dit doen mensen vaak met de hand of met een speciaal apparaat om frieten te snijden.
Nadat de frieten zijn gesneden, bakken we ze twee keer. Eerst doen we dat op een wat lagere temperatuur, zodat ze van binnen goed gaar worden. Daarna bakken we ze nog een keer, maar dan op een hogere temperatuur. Zo worden ze lekker knapperig en krijgen ze een mooie gouden kleur. Dit twee keer bakken moet heel nauwkeurig gebeuren. Je moet precies weten wanneer ze erin en eruit moeten, zodat de frieten perfect zijn: krokant vanbuiten en zacht vanbinnen.
Ook heel belangrijk is welk vet je gebruikt om de frieten in te bakken. In België bakken ze de frieten traditioneel in rundvet of ossewit. Dit zorgt ervoor dat de frieten een bijzondere smaak en een goede structuur krijgen. Het kiezen van het juiste vet en het goed instellen van de temperatuur van het frituurvet zijn heel belangrijk. Zo weet je zeker dat de Belgische frieten lekker en van goede kwaliteit zijn.
Het maken van Belgische frieten heeft wat techniek nodig, maar het is al bij al best eenvoudig. Je moet goede aardappels kiezen, ze snijden en twee keer bakken. Ook het vet waarin je bakt is belangrijk. Maar het proces is veel simpeler dan bier brouwen of pizza Napoletana maken. Daarom denken sommige mensen dat het te gemakkelijk is om te beschouwen als heel bijzonder erfgoed, zoals bij UNESCO.
Culturele en sociale betekenis. Het tweede punt.
Bier is heel belangrijk in België. Mensen drinken het niet alleen graag, maar het is ook belangrijk als vrienden en familie samenkomen bij feestjes en speciale momenten. Bier zorgt voor gezelligheid en brengt mensen samen. Het is een deel van wie de Belgen zijn.
De pizza Napoletana is heel speciaal voor de mensen in Napels en heel Italië. Het laat zien wie ze zijn en ze zijn er trots op. Als mensen samen pizza eten, maakt dat hun band sterker. Het is meer dan alleen maar eten; het is een deel van hun cultuur.
Net als biet, zijn frietenook heel belangrijk voor België. Ze zijn niet alleen lekker, maar ook een reden voor mensen om samen te komen. Bij de frietkraam, of het frietkot, moet je soms lang wachten, maar dat is juist een kans om met anderen te praten. Bijna iedereen in België eet wel eens frieten, vaak met familie of vrienden thuis. Dit laat zien hoe belangrijk frieten zijn voor het samenzijn.
Maar, dingen veranderen. Nu kun je frieten ook online bestellen en thuis laten bezorgen. Hierdoor is het gemakkelijker geworden om frieten alleen te eten, in plaats van samen met anderen. Ook eten mensen in veel andere landen frieten. Dit maakt het lastiger om frieten alleen als iets Belgisch te zien. Toch blijven frieten een speciaal deel van wat het betekent om Belgisch te zijn.
Historische betekenis en erfgoedoverdracht:
De pizza Napoletana heeft een lange geschiedenis die samen gaat met de stad Napels. Het is een belangrijk gerecht dat vroeger door iedereen werd gegeten, rijk of arm. Mensen hebben hun recepten, manieren om het te maken en tradities altijd doorgegeven aan hun kinderen. Zo blijft de speciale manier van Pizza Napoletana maken bewaard.
Het maken van bier in België begon al in de middeleeuwen. Sindsdien hebben mensen die bier maken steeds nieuwe manieren en nieuwe soorten bier bedacht. Dit heeft ervoor gezorgd dat er nu heel veel verschillende Belgische bieren zijn. Al deze bieren samen vertellen iets over de geschiedenis en cultuur van België.
Frieten maken is een traditie in België die al sinds de 17e eeuw bestaat. Deze manier van frieten bakken wordt van ouders op kinderen overgedragen. Belgische frieten zijn beroemd over de hele wereld en staan bekend als een belangrijk deel van de Belgische keuken en cultuur. Ze komen voor in films, boeken en andere populaire verhalen. Dus, frieten passen zeker bij dit punt.
Ten slotte is er nog de regionale verscheidenheid:
Hoewel de Pizza Napoletana uit Napels komt, bestaan er in Italië verschillende versies van de pizza die uniek zijn voor bepaalde plekken. In België kennen we veel verschillende soorten bier, van de bekende abdijbieren tot speciale bieren die je alleen in bepaalde streken vindt. Elke plek in België heeft zijn eigen bier en manier van bier maken. Daardoor is er veel variatie en heeft elk gebied zijn eigen bijzondere bieren.
In heel België houden mensen van frieten, maar er zijn kleine verschillen tussen de regio's. Deze verschillen gaan over hoe de frieten gesneden worden, hoe dik ze zijn, welke soort aardappel er gebruikt wordt en soms ook hoe ze gebakken worden. Het is moeilijk te zeggen of deze verschillen groot genoeg zijn om te spreken van 'regionale verscheidenheid'. Het is echt een dubbeltje op zijn kant. Dat betekent dat het misschien wel of misschien niet genoeg is om aan de regels te voldoen. We zouden voldoen aan vier van de vijf criteria; vier van de vijf regels, maar het is nog maar de vraag of we er sterk genoeg aan voldoen.
Daarnaast moeten we ons ook de vraag stellen of het wel zo wenselijk is dat frieten erkend worden als UNESCO cultureel erfgoed:
Als frieten erkend worden als cultureel erfgoed, kunnen er meer toeristen naar België komen om de echte Belgische frieten te proeven. Dit kan zorgen voor veel drukte bij de frietkoten. Het kan te vol worden, wat niet leuk is voor zowel de toeristen als voor de mensen die in België wonen. Als er meer vraag is naar frieten, kunnen ze ook duurder worden. Dan kunnen misschien niet alle mensen ze meer kopen, wat jammer zou zijn.
Als een traditioneel gerecht, zoals frieten, gezien wordt als cultureel erfgoed, kan de manier waarop we ze maken en serveren soms veranderen. Dit is omdat we dan misschien meer rekening houden met wat toeristen verwachten. Hierdoor kunnen sommige frietkoten dingen anders gaan doen dan hoe het traditioneel hoort. Dit kan ervoor zorgen dat de frieten niet meer zo echt en origineel zijn als vroeger. Ze zouden hun authenticiteit kunnen verliezen.
Als frieten cultureel erfgoed worden, kan het zijn dat de overheid gaan beslissen over hoe ze gemaakt en verkocht moeten worden. Dit betekent dat er nieuwe regels kunnen komen voor de mensen die frietkoten hebben; de frituristen. Deze regels kunnen invloed hebben op hoe zij hun frieten maken en verkopen.
We hebben het spreekwoord "zoals het klokje thuis tikt, tikt het nergens" gebruikt om te praten over frieten. We vroegen ons af of de manier waarop we in België frieten maken en eten erkend moet worden als iets heel bijzonders door UNESCO. We hebben dit vergeleken met het Belgisch bier en de Pizza Napoletana, die allebei al zo'n bijzondere plek hebben gekregen. Ook vroegen we ons af of we zo’n erkenning eigenlijk wel willen.
Wat denk jij? Zou het goed zijn als frieten erkend worden als unesco werelderfgoed? Laat het me via mail weten door een berichtje te sturen naar intermediatedutchwithproverbs@gmail.com . Je kan ook altijd de facebookpagina volgen, of ons volgen op spotify om te weten wanneer de volgende aflevering eraan komt.
En dan wil ik nog een liedje aanraden. Het liedje waar ik vandaag aan denk, is 'Als marktkramer ben ik geboren' van Eddy Wally. Dit liedje gaat niet over frieten, maar een ander woord voor 'frietkot' is 'frietkraam', en het liedje geeft je een gevoel alsof je op een kermis bent. En de kermis, dat is een plek waar veel mensen graag frieten eten. Ik wens je veel plezier en nog een fijne ochtend, middag of avond. Tot de volgende keer!